بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ مُغَیَّبٍ لَمْ یَخْلُ مِنَّا

.

بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ مُغَیَّبٍ لَمْ یَخْلُ مِنَّا

یکی از نکات مهم در رابطه با غیبت امام زمان (عَلَیهِِ السَّلامُ) و روایات مرتبط با آن ، تبیین تعابیر وارده در این روایات از معنای «غیبت» است . معنایی که معمولا برای غیبت امام زمان در اذهان وجود دارد همان نیستی و عدم می باشد در حالی که این معنا از غیبت در مقابل حضور است نه ظهور .

به عبارت ساده تر غیبت به دو معنا است :

یکی غیبت در مقابل ظهور که به معنای آشکار نبودن و از دیده ها پنهان بودن است . [ و معنای دیگر ، غیبت در مقابل حضور و به معنای عدم وجود است ] به عنوان مثال در پیرامون خود ، اشیاء زیادی داریم که از دید عامّه مردم ، پنهان است ، مثلا وقتی خورشید پُشتِ ابر است ، در این حالت که خورشید دیده نمی شود گفته می شود خورشید ظاهر نیست یعنی مخفی و غائب است و این با حالتی که اصلا خورشیدی در کار نباشد یعنی معدوم باشد ، متفاوت است . در صورت اول غیبت به معنای عدمِ رؤیت ظاهری و در فرض دوم ، غیبت به معنای عدمِ وجود و معدوم می باشد .

اگر در متن روایات دقت کنیم ، غیبت امام زمان (عَلَیهِِ السَّلامُ)  به معنای عدمِ ظهور است نه عدمِ حضور . به این معنا که غیبت امام زمان (عَلَیهِِ السَّلامُ) به معنای عدم حضور در جامعه و دور بودن از ساحت امّت نبوده بلکه به معنای مخفی بودن و آشکار نبودن برای اُمّت می باشد . در خُطبه معروف از حضرت امیرالمؤمنین (عَلَیهِِ السَّلامُ) چنین می خوانیم :

اَللَّهُمَّ بَلَى لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَجِهِ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً أَوْ خَائِفاً مَغْمُورا (نَهجُ البلاغه ج4 ص37). [ اَللَّهُمَّ بَلَى لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً وَ إِمَّا خَائِفاً مَغْمُوراً لِئَلَّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَيِّنَاتُهُ... - اَللَّهُمَّ بَلَى به منزله کلمه استثناء است - بار خدایا زمین از کسی که به حجّت و دلیل و بُرهان ، دین خدا را برپا دارد ، خالی و تُهی نمی ماند و آن کس یا قايمى آشكار و مشهور است[همانند یازده معصوم «ع»] و يا ترسان و پنهان [همانند امام زمان «عج»] و این خالی نبودن از قائم بدان جهت است تا دلايل الهى و بيّناتش باطل نگردد .  «نهجُ البلاغه فَیضُ الأِسلام حکمت139 ص1158.» ]  که در این روایت ظهور [ از نظر معنا ] در مقابل غیبت  قرار گرفته است . همچنین در روایتی از خود امام زمان (عَلَیهِِ السَّلامُ) چنین می خوانیم : أَمَّا وَجْهُ الِانْتِفَاعِ بِی فِی غَیْبَتِی فَكَالأِنْتِفَاعِ بِالشَّمْسِ إِذَا غَیَّبَهَا عَنِ الْأَبْصَارِ السَّحَابُ . (بِحارُ الأَنوار ج 52 ص 92)

بخشی دیگر از روایات ، تصریح دارند که حضرت در میان مردم است و آنان را می بیند و می شناسد ولی مردم آن حضرت را نمی شناسند و به طور مطلق نفی رؤیت می کنند ، از جمله :

امام صادق (عَلَیهِِ السَّلامُ) از حضرت امیر (سَلامُ اللهِ عَلَیه) نقل می کند:

(وَ لَوْ خَلَتِ اَلْأَرْضُ سَاعَةً وَاحِدَةً مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا وَ لَكِنَّ اَلْحُجَّةَ يَعْرِفُ اَلنَّاسَ وَ لاَ يَعْرِفُونَهُ - كَمَا كَانَ يُوسُفُ يَعْرِفُ اَلنَّاسَ وَ هُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ)

و اگر زمین یک ساعت از حُجّت خالی باشد ، ساکنان خود را فرو خواهد بُرد . حُجّت و امام «ع» ، مردم را می شناسد لیکن مردم او را نمی شناسند ، همان گونه که یوسف (عَلَیهِِ السَّلامُ) مردم را می شناخت و آنان او را نمی شناختند .

از این روایت استفاده می شود که حضرت بسان دیگر انسانها در بین مردم زندگی می کند ، او را می بینند و نمی شناسند ولی آن حضرت ، مردم را می شناسد ، همچون یوسف (عَلَیهِِ السَّلامُ) .

امیرالمؤمنین (سَلامُ اللهِ عَلَیه) می فرماید :

(إِنَّ حُجَّتَهَا عَلَيْهَا قَائِمَةٌ مَاشِيَةٌ فِي طُرُقِها ، دَاخِلَةٌ فِي دُورِها وَ قُصُورِها ، جَوَّالَةٌ فِي شَرْقِ هَذِهِ الأَرْضِ وَ غَرْبِها ، تَسْمَعُ الْكَلامَ وَ تُسَلِّمُ عَلَى الْجَمَاعَةِ ، تَرَى وَ لا تُرَى إِلَى الْوَقْتِ وَ الْوَعْدِ وَ نِدَاءِ الْمُنَادِي مِنَ السَّمَاءِ . ألا ذلِکَ یَومُُ فِیهِ سُرُورُ وُلدِ عَلِیِِّ وَ شِیعَتِهِ . )

حُجّتِ حق بر زمین استوار است . در جاده ها حرکت می کند , در خانه ها و قَصرها وارد می شود و در شرق و غرب زمین به گردش می پردازد , سخن مردم را می شنود و بر جماعت مردم سلام می کند . می بیند و دیده نمی شود , تا زمان ظهور و وعده الهی و ندای آسمانی . هان! آن روز , روز شادی فرزندانِ علی (عَلَیهِِ السَّلامُ) و شیعیان اوست .

نُعمانی در کتاب غیبت ، پس از نقل روایات در تحلیل آن می نویسد :

(پس مثال زد برای آنان درباره یوسف که امام (عَجَّلَ اللهُ تَعالَی فَرَجَهُ) موجود است , جز این که در این زمان , می بیند و دیده نمی شود , آن گونه که امیرالمؤمنین (عَلَیهِِ السَّلامُ) فرمود : [دیده نمی شود] تا روز ظهور و وعده الهی و زمانی که ندا از آسمان برآید .)

امام صادق (عَلَیهِِ السَّلامُ) درباره آن حضرت می فرماید :

(فَمَا تُنْكِرُ هَذِهِ اَلْأُمَّةُ أَنْ يَكُونَ اَللَّهُ يَفْعَلُ [بِحُجَّتِهِ] مَا فَعَلَ بِيُوسُفَ وَ أَنْ يَكُونَ صَاحِبُكُمُ اَلْمَظْلُومُ اَلْمَجْحُودُ حَقُّهُ صَاحِبَ هَذَا اَلْأَمْرِ يَتَرَدَّدُ بَيْنَهُمْ وَ يَمْشِي فِي أَسْوَاقِهِمْ وَ يَطَأُ فُرُشَهُمْ وَ لاَ يَعْرِفُونَهُ حَتَّى يَأْذَنَ اَللَّهُ لَهُ أَنْ يُعَرِّفَهُمْ نَفْسَهُ كَمَا أَذِنَ لِيُوسُفَ حِينَ قَالَ لَهُ إِخْوَتُهُ : أَإِنَّكَ لَأَنْتَ يُوسُفُ قٰالَ أَنَا يُوسُفُ .  سوره یوسف آیه 90.)

پس چگونه انکار می کند این امت که خدا با حجت خود آن گونه عمل کند که با یوسف انجام داد و صاحب شما مظلومی است که از حقش بازداشته شده ، صاحب حکومت در بین مردم رفت و آمد می کند و در بازارهای آنان گام می نهد و در منزلهای آنان قدم می گذارد ولی او را نمی شناسند تا زمانی که خداوند به او اجازه دهد که خود را به آنان بشناساند ، آن گونه که به یوسف اجازه داد که در پاسخ برادرش که از او پرسید : آیا تو یوسفی؟ بگوید , بله من یوسفم .

از امام رضا (عَلَیهِِ السَّلامُ) درباره قائم سؤال می شود ، حضرت در پاسخ می فرماید :

(لایُری جِسْمُهُ وَ لایُسَمَّی بِاسمِهِ . «کافی ج 1 ص 333.»)

حضرت دیده نمی شود و نام وی برده نمی شود.

بنابراین معناى غیبت این است که: حضرت مهدى ـ اَرواحُنا فِداهُ  ـ در میان همین جامعه و همین انسانهاست اما به قدرت خدا هرگاه اراده کند از برابر دیدگان آنان غایب مى گردد و دیدگان مردم ـ با اینکه آن حضرت موجود و حاضر است ـ او را نمى بینند ؛ همانگونه که موجودات دیگرى چون فرشتگان، اَرواح و . . . را ـ با اینکه به نَصّ قرآن شریف همه در میان جامعه هستند و در این جهان موجودند ، اما نمى بینند . و حتى بنا بر روایاتى افرادِ جامعه آن حضرت را رؤیت مى نمایند در حالى که وى را نمى شناسند.

مثال دیگر : خداوند در قرآن مى فرماید: (وَ جَعَلْنا مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدًّا وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْناهُمْ فَهُمْ لا يُبْصِرُون‏ . «سوره یس آیه 9».) و ما در برابر آنان دیوارى کشیدیم و در پُشت سرشان (نیز) دیوارى و بر دیدگانشان نیز پرده اى افکندیم تا نتوانند بنگرند و ببینند . در مورد این آیه مفسّرین از «عبداللّه بن مسعود» روایت کرده اند که : حق ستیزانِ قریش بر درب خانه پیامبر ـ (صَلَّی اللهُ  عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ) ـ گرد آمدند تا با او درگیر شوند ، آن حضرت با نام خدا از خانه خارج گردید و مُشتى خاک بر سر و روى آنان پاشید و آنان با اینکه حاضر بودند آن حضرت را ندیدند . بنابراین امام زمان (عَلَیهِِ السَّلامُ) هر چند ظاهر نیست و در پس پرده غیبت هستند ولی او همیشه و در همه جا حاضر بوده و آگاه از مسائل می باشد.

در دعای ندبه چنین می خوانیم:

(بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ مُغَیَّبٍ لَمْ یَخْلُ مِنَّا . بِحارُ الأَنوار ج 99 ص 89  .) 

در روایات دیگری که از ناحیه مقدسه صادر شده ، امام چنین می فرمایند :

إِنَّا غَيْرُ مُهْمِلِينَ لِمُرَاعَاتِكُمْ وَ لَا نَاسِينَ لِذِكْرِكُمْ : ما در مراعات حال شما هیچ گاه اِهمال نمی کنیم و یاد شما را فراموش نمی کنیم. (بِحارُ الأَنوار ج 53 ص 175) . بنابر این اگر ما در زندگی روزمره خویش هرچه بیشتر به یاد امام زمان (عَلَیهِِ السَّلامُ) باشیم ، بیشتر می توانیم حضور ایشان را درک کنیم و به همان میزان بیشتر از فیض وجود حضرتش بهره ببریم.

**  اصلاحات و اضافات  توسّط  :  استاد سیداصغرسعادت میرقدیم لاهیجی

http://zanjani.net/articles/99/182841/%D8%A8%D9%90%D9%86%D9%8E%D9%81%D9%92%D8%B3%D9%90%DB%8C-%D8%A3%D9%8E%D9%86%D9%92%D8%AA

*  پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت الله شبیری زنجانی