آمار مطالب
آمار کاربران
آمار بازدید
بسم الله الرحمن الرحیم
سفارش به حوزه‌هاى علمى
حوزه‌هاى علميه همزمان با فراگرفتن مسائل علمى، به تعليم و تعلم مسائل اخلاقى و علوم معنوى نيازمند است. راهنماى اخلاق و مربى قواى روحانى و مجالس پند و موعظه لازم دارد. برنامه‌هاى اخلاقى و اصلاحى، كلاس تربيت و تهذيب، آموختن معارف الهيه، كه مقصد اصلى بعثت انبيا عليهم السلام مى‌باشد، بايد در حوزه‌ها رايج و رسمى باشد. متأسفانه در مراكز علمى به اين گونه مسائل لازم و ضرورى كمتر توجه مى‌شود. علوم معنوى و روحانى رو به كاهش مى‌رود، و بيم آن است كه حوزه‌هاى علميه در آتيه نتوانند علماى اخلاق، مربيان مهذب و آراسته و مردان الهى تربيت كنند؛ و بحث و تحقيق در مسائل مقدماتى مجالى براى پرداختن به مسائل اصلى و اساسى، كه مورد عنايت قرآن كريم و نبى اعظم (ص) و ساير انبيا و اوليا عليهم السلام است، باقى نگذارد. خوب است فقهاى عظام و مدرسين عاليمقام، كه مورد توجه جامعۀ علميه مى‌باشند، در خلال درس و بحث به تربيت و تهذيب افراد همت گمارند و به مسائل معنوى و اخلاقى بيشتر بپردازند. محصلين حوزه‌ها نيز لازم است در كسب ملكات فاضله و تهذيب نفس كوشش كرده، به وظايف مهم و مسئوليتهاى خطيرى كه بر دوش آنان است اهميت دهند.
سفارش به طلاب
شما كه امروز در اين حوزه‌ها تحصيل مى‌كنيد و مى‌خواهيد فردا رهبرى و هدايت جامعه را به عهده بگيريد، خيال نكنيد تنها وظيفۀ شما ياد گرفتن مشتى اصطلاحات مى‌باشد، وظيفه‌هاى ديگرى نيز داريد. شما بايد در اين حوزه‌ها خود را چنان بسازيد و تربيت كنيد كه وقتى به يك شهر يا ده رفتيد، بتوانيد اهالى آنجا را هدايت كنيد و مهذب نماييد. از شما توقع است كه وقتى از مركز فقه رفتيد، خود مهذب و ساخته شده باشيد، تا بتوانيد مردم را بسازيد و طبق آداب و دستورات اخلاقى اسلامى آنان را تربيت كنيد. اما اگر خداى نخواسته در مركز علم خود را اصلاح نكرديد، معنويات كسب ننموديد، به هر جا كه برويد العياذ باللّه، مردم را منحرف ساخته، به اسلام و روحانيت بدبين خواهيد كرد. شما وظايف سنگينى داريد. اگر در حوزه‌ها به وظايف خود عمل نكنيد و در صدد تهذيب خود نباشيد و فقط دنبال فرا گرفتن چند اصطلاح بوده مسائل اصولى و فقهى را درست كنيد، در آتيه خداى نخواسته براى اسلام و جامعۀ اسلامى مضر خواهيد بود؛ ممكن است، العياذ باللّه، موجب انحراف و گمراهى مردم شويد. اگر به سبب اعمال و كردار و رفتار نارواى شما يك نفر گمراه شده از اسلام برگردد، مرتكب اعظم كباير مى‌باشيد؛ و مشكل است توبۀ شما قبول گردد. چنانكه اگر يك نفر هدايت يابد، به حسب روايت «بهتر است از آنچه آفتاب بر آن مى‌تابد» ١ مسئوليت شما خيلى سنگين است. وظايف شما غير از وظايف عامۀ مردم مى‌باشد؛ چه بسا امورى كه براى عامۀ مردم مباح است، براى شما جايز نيست، و ممكن است حرام باشد. مردم ارتكاب بسيارى از امور مباحه را از شما انتظار ندارند، چه رسد به اعمال پست نامشروع، كه اگر خداى نخواسته از شما سربزند، مردم را نسبت به اسلام و جامعۀ روحانيت بدبين مى‌سازد. درد اينجاست: اگر مردم از شما عملى كه بر ١۴ خلاف انتظار است مشاهده كنند، از دين منحرف مى‌شوند؛ از روحانيت برمى‌گردند، نه از فرد. اى كاش از فرد برمى‌گشتند و به يك فرد بدبين مى‌شدند. ولى اگر از يك روحانى عملى ناشايست و برخلاف نزاكت ببينند، تجزيه و تحليل نمى‌كنند همچنانكه در ميان كسبه افراد نادرست و منحرف وجود دارد و در ميان اداريها اشخاص فاسد و زشتكار ديده مى‌شود، ممكن است در ميان روحانيون نيز يك يا چند نفر ناصالح و منحرف باشد. لذا اگر بقالى خلاف كند، مى‌گويند فلان بقال خلافكار است. اگر يك عطار عمل زشتى مرتكب گردد، گفته مى‌شود فلان عطار زشتكار است. ليكن اگر آخوندى عمل ناشايسته‌اى انجام دهد، نمى‌گويند فلان آخوند منحرف است، گفته مى‌شود آخوندها بدند! وظايف اهل علم خيلى سنگين است؛ مسئوليت علما بيش از ساير مردم مى‌باشد. اگر به «اصول» كافى ٢ ، كتاب وسائل ٣ ، به ابواب مربوط به وظايف علما مراجعه كنيد، مى‌بينيد تكاليف سنگين و مسئوليتهاى خطيرى براى اهل علم بيان شده است. در روايت است كه وقتى جان به حلقوم مى‌رسد، براى عالم ديگر جاى توبه نيست، و در آن حال توبۀ وى پذيرفته نمى‌شود؛ زيرا خداوند از كسانى تا آخرين دقايق زندگى توبه مى‌پذيرد كه جاهل باشند. ۴ و در روايت ديگر آمده است كه هفتاد گناه از جاهل آمرزيده مى‌شود پيش از آنكه يك گناه از عالم مورد آمرزش قرار گيرد. ۵ زيرا گناه عالم براى اسلام و جامعۀ اسلامى خيلى ضرر دارد. عوام و جاهل اگر معصيتى مرتكب شود، فقط خود را بدبخت كرده، بر خويشتن ضرر وارد ساخته است؛ ليكن اگر عالمى منحرف شود و به عمل زشتى دست زند، عالمى را منحرف كرده، بر اسلام و علماى اسلام زيان وارد ساخته است. ۶ اينكه در روايت آمده كه اهل جهنم از بوى تعفن عالمى كه ١۶ به علم خود عمل نكرده متأذى مى‌شوند ٧ ، براى همين است كه در دنيا بين عالم و جاهل در نفع و ضرر به اسلام و جامعۀ اسلامى فرق بسيار وجود دارد. اگر عالمى منحرف شد، ممكن است امتى را منحرف ساخته به عفونت بكشد. و اگر عالمى مهذب باشد، اخلاق و آداب اسلامى را رعايت نمايد، جامعه را مهذب و هدايت مى‌كند. در بعضى از شهرستانهايى كه تابستانها به آنجا مى‌رفتم، مى‌ديدم اهالى آن بسيار مؤدب به آداب شرع بودند. نكته‌اش اين بود كه عالم صالح و پرهيزكارى داشتند. اگر عالم ورع و درستكارى در يك جامعه يا شهر و استانى زندگى كند، همان وجود او باعث تهذيب و هدايت مردم آن سامان مى‌گردد، اگر چه لفظا تبليغ و ارشاد نكند. ٨ ما اشخاصى را ديده‌ايم كه وجود آنان مايۀ پند و عبرت بوده؛ صرف ديدن و نگاه به آنان باعث تنبه مى‌شد. هم اكنون در تهران، كه في الجمله اطلاع دارم، محلات آن با هم فرق دارد: در محله‌اى كه عالم منزه و مهذبى زيست مى‌كند، مردمان صالح با ايمانى دارد. در محلۀ ديگر كه يك نفر منحرف فاسد معمم شده، امام جماعت گرديده، دكان درست كرده است، مى‌بينى طايفه‌اى را فريب داده، آلوده و منحرف ساخته است. همين آلودگى است كه از بوى تعفن آن اهل جهنم اذيت مى‌شوند. اين تعفنى است كه عالم سوء، عالم بى‌عمل، عالم منحرف، در همين دنيا به بار آورده، و بوى آن در جهان ديگر شامۀ اهل جهنم را مى‌آزارد. نه اينكه در آنجا چيزى به او افزوده باشند؛ آنچه در عالم آخرت واقع مى‌شود چيزى است كه در اين دنيا تهيه گرديده است. به ما چيزى خارج از عمل ما نمى‌دهند. وقتى بنا باشد عالمى مفسده جو و خبيث باشد، جامعه‌اى را به عفونت مى‌كشد؛ منتهى در اين دنيا بوى تعفن آن را شامه‌ها احساس نمى‌كند؛ ليكن در عالم آخرت بوى تعفن آن درك مى‌گردد. ولى يك نفر عوام نمى‌تواند چنين فساد و آلودگى در جامعۀ اسلامى به بار آورد. عوام هيچگاه به خود اجازه نمى‌دهد كه داعيۀ امامت و مهدويت داشته باشد، ادعاى نبوت و الوهيت كند؛ اين عالم فاسد است كه دنيايى را به فساد مى‌كشاند: اذا فسد العالم، فسد العالم.
١٨
اهميت تهذيب و تزكيۀ نفس
آنان كه دين سازى كرده باعث گمراهى و انحراف جمعيت انبوهى شده‌اند بيشترشان اهل علم بوده‌اند؛ بعضى از آنان در مراكز علم تحصيل كرده رياضتها كشيده‌اند. ١٠ رئيس يكى از فرق باطله در همين حوزه‌هاى ما تحصيل كرده است. ليكن چون تحصيلاتش با تهذيب و تزكيه توأم نبوده، در راه خدا قدم برنمى‌داشته، خباثت را از خود دور نساخته بود، آن همه رسوايى به بار آورده است. اگر انسان خباثت را از نهادش بيرون نكند، هر چه درس بخواند و تحصيل نمايد نه تنها فايده‌اى بر آن مترتب نمى‌شود بلكه ضررها دارد. علم وقتى در اين مركز خبيث وارد شد، شاخ و برگ خبيث به بار آورده شجرۀ خبيثه مى‌شود. هر چه اين مفاهيم در قلب سياه و غير مهذب انباشته گردد، حجاب زيادتر مى‌شود. در نفسى كه مهذب نشده، علم حجاب ظلمانى است: العلم هو الحجاب الاكبر. لذا شرّ عالم فاسد براى اسلام از همۀ شرور خطرناكتر و بيشتر است. علم نور است، ولى در دل سياه و قلب فاسد دامنۀ ظلمت و سياهى را گسترده‌تر مى‌سازد.
علمى كه انسان را به خدا نزديك مى‌كند، در نفس دنيا طلب باعث دورى بيشتر از درگاه ذى الجلال مى‌گردد. علم توحيد هم اگر براى غير خدا باشد، از حجب ظلمانى است؛ چون اشتغال به ما سوى اللّه است. اگر كسى قرآن كريم را با چهارده قرائت لما سوى اللّه حفظ باشد و بخواند، جز حجاب و دورى از حق تعالى چيزى عايد او نمى‌شود. اگر شما درس بخوانيد، زحمت بكشيد، ممكن است عالم شويد، ولى بايد بدانيد كه
١٩ ميان «عالم» و «مهذب» خيلى فاصله است. مرحوم شيخ، استاد ما ١١ ، رضوان اللّه تعالى عليه، مى‌فرمود اينكه مى‌گويند: «ملا شدن چه آسان، آدم شدن چه مشكل» صحيح نيست. بايد گفت: ملا شدن چه مشكل، آدم شدن محال است! كسب فضايل و مكارم انسانى و موازين آدميت از تكاليف بسيار مشكل و بزرگى است كه بر دوش شماست. گمان نكنيد اكنون كه مشغول تحصيل علوم شرعيه مى‌باشيد، و فقه كه اشرف علوم است مى‌آموزيد، ديگر راحتيد، و به وظايف و تكاليف خود عمل كرده‌ايد. اگر اخلاص و قصد قربت نباشد، اين علوم هيچ فايده‌اى ندارد. اگر تحصيلات شما، العياذ باللّه، براى خدا نباشد و براى هواهاى نفسانيه، كسب مقام و مسند، عنوان و شخصيت در اين راه قدم گذاشته باشيد، براى خود وزر و وبال اندوخته‌ايد. اين اصطلاحات اگر براى غير خدا باشد، وزر و وبال است.
اين اصطلاحات هر چه زيادتر شود، اگر با تهذيب و تقوى همراه نباشد، به ضرر دنيا و آخرت جامعۀ مسلمين تمام مى‌شود. تنها دانستن اين اصطلاحات اثرى ندارد. علم توحيد هم اگر با صفاى نفس توأم نباشد وبال خواهد بود. چه بسا افرادى كه عالم به علم توحيد بودند و طوايفى را منحرف كردند. چه بسا افرادى كه همين اطلاعات شما را به نحو بهترى
دارا بودند، ليكن چون انحراف داشتند و اصلاح نشده بودند وقتى وارد جامعه گرديدند بسيارى را گمراه و منحرف ساختند. اين اصطلاحات خشك اگر بدون تقوى و تهذيب نفس باشد، هر چه بيشتر در ذهن انباشته گردد كبر و نخوت در دايرۀ نفس بيشتر توسعه مى‌يابد. و عالم تيره بختى كه باد نخوت بر او چيره شده نمى‌تواند خود و جامعه را اصلاح نمايد، و جز زيان براى اسلام و مسلمين نتيجه‌اى به بار نمى‌آورد؛ و پس از سالها تحصيل علوم و صرف وجوه شرعى، برخوردارى از حقوق و مزاياى اسلامى، سدّ راه پيشرفت اسلام و مسلمين مى‌گردد و ملتها را گمراه و منحرف مى‌سازد؛ و ثمرۀ اين درسها و بحثها و بودن در حوزه‌ها اين مى‌شود كه نگذارد اسلام معرفى گردد، حقيقت قرآن به دنيا عرضه شود؛ بلكه وجود او ممكن است مانع معرفت جامعه نسبت به اسلام و روحانيت گردد.
من نمى‌گويم درس نخوانيد، تحصيل نكنيد؛ بايد توجه داشته باشيد كه اگر بخواهيد عضو مفيد و مؤثرى براى اسلام و جامعه باشيد، ملتى را رهبرى كرده به اسلام متوجه سازيد، از اساس اسلام دفاع كنيد، لازم است پايۀ فقاهت را تحكيم كرده صاحبنظر باشيد؛ اگر خداى نخواسته درس نخوانيد حرام است در مدرسه بمانيد؛ نمى‌توانيد از حقوق شرعى محصلين علوم اسلامى استفاده كنيد؛ البته تحصيل علم لازم است؛ منتها همان طور كه در مسائل فقهى و اصولى زحمت مى‌كشيد، در راه اصلاح خود نيز كوشش كنيد. هر قدمى كه براى تحصيل علم برمى‌داريد، قدمى هم براى كوبيدن خواسته‌هاى نفسانى، تقويت قواى روحانى، كسب مكارم اخلاق، تحصيل معنويات و تقوى، برداريد.
تحصيل اين علوم در واقع مقدمۀ تهذيب نفس و تحصيل فضايل، آداب و معارف الهيه، مى‌باشد؛ تا پايان عمر در مقدمه نمانيد كه نتيجه را
٢١ رها سازيد. شما به منظور هدفى عالى و مقدس، كه عبارت از خداشناسى و تهذيب نفس مى‌باشد، اين علوم را فرا مى‌گيريد، و بايد در صدد به دست آوردن ثمره و نتيجۀ كار خود باشيد؛ براى رسيدن به مقصود اصلى و اساسى خود جديت كنيد.
شما وقتى وارد حوزه مى‌شويد، پيش از هر كار بايد در صدد اصلاح خود باشيد. و مادامى كه در حوزه به سر مى‌بريد، ضمن تحصيل بايد نفس خود را تهذيب كنيد؛ تا آن گاه كه از حوزه بيرون رفتيد و در شهر و يا محلى رهبرى ملتى را بر عهده گرفتيد، مردم از اعمال و كردار شما، از فضايل اخلاقى شما، استفاده كنند، پند گيرند، اصلاح شوند. بكوشيد پيش از آنكه وارد جامعه گرديد خود را اصلاح كنيد، مهذب سازيد. اگر اكنون كه فارغ البال مى‌باشيد در مقام اصلاح و تهذيب نفس برنياييد، آن روز كه اجتماع به شما روى آورد ديگر نمى‌توانيد خود را اصلاح نماييد.
خيلى از چيزهاست كه انسان را بيچاره كرده، از تهذيب و تحصيل باز مى‌دارد. يكى از آنها، براى بعضى، همين ريش و عمامه است! وقتى عمامه كمى بزرگ شد و ريش بلند گرديد، اگر مهذب نباشد از تحصيل باز مى‌ماند؛ مقيد مى‌گردد؛ مشكل است بتواند نفس اماره را زير پا گذارد و پاى درس كسى حاضر شود. شيخ طوسى ١٢ ، عليه الرحمه، در سن پنجاه و دو سالگى درس مى‌رفته است، در صورتى كه در سن بين بيست و سى بعضى از اين كتابها را نوشته است! كتاب تهذيب را گويا در همين سن و سال به رشتۀ تحرير در آورده ١٣ . و در پنجاه و دو سالگى در حوزۀ درس مرحوم سيد مرتضى ١۴ ، عليه الرحمه، حاضر مى‌شده كه به آن مقام رسيده است. خدا نكند پيش از كسب ملكات فاضله و تقويت قواى روحانى ريش انسان كمى سفيد و عمامه بزرگ گردد، كه از استفاده‌هاى علمى و معنوى و از تمام بركات باز مى‌ماند. تا ريش سفيد نشده كارى كنيد؛ تا مورد توجه مردم قرار نگرفته‌ايد فكرى به حال خود نماييد. خدا نكند انسان پيش از آنكه خود را بسازد جامعه به او روى آورد و در ميان مردم نفوذ و شخصيتى پيدا كند كه خود را مى‌بازد؛ خود را گم مى‌كند. قبل از آنكه عنان اختيار از كف شما ربوده شود خود را بسازيد و اصلاح كنيد. به اخلاق حسنه آراسته شويد؛ رذايل اخلاقى را از خود دور كنيد؛ در درس و بحث اخلاص داشته باشيد تا شما را به خدا نزديك سازد. اگر در كارها نيت خالص نباشد، انسان را از درگاه ربوبى دور مى‌كند. طورى نباشد كه پس از هفتاد سال وقتى نامۀ عمل شما را باز كنند ببينند، العياذ باللّه، هفتاد سال از خداوند ٢٣ عز و جل دور شده‌ايد. قضيۀ آن «سنگ» را شنيده‌ايد كه به جهنم سرازير شد؟ پس از هفتاد سال صداى آن از قعر جهنم به گوش رسيد. به حسب نقلى حضرت رسول (ص) فرمود پيرمرد هفتاد ساله‌اى بود كه مرد، و در اين مدت هفتاد سال رو به جهنم مى‌رفت! ١۵ مواظب باشيد مبادا پنجاه سال، بيشتر يا كمتر، در حوزه‌ها با كد يمين و عرق جبين جهنم كسب نماييد! بايد به فكر باشيد. در زمينۀ تهذيب و تزكيۀ نفس و اصلاح اخلاق برنامه تنظيم كنيد؛ استاد اخلاق براى خود معين نماييد؛ جلسۀ وعظ و خطابه، پند و نصيحت تشكيل دهيد. خودرو نمى‌توان مهذب شد. اگر حوزه‌ها همين طور از داشتن مربى اخلاق و جلسات پند و اندرز خالى باشد، محكوم به فنا خواهد بود. چطور شد علم فقه و اصول به مدرّس نياز دارد، درس و بحث مى‌خواهد، براى هر علم و صنعتى در دنيا استاد و مدرس لازم است، كسى خودرو و خودسر در رشته‌اى متخصص نمى‌گردد، فقيه و عالم نمى‌شود، ليكن علوم معنوى و اخلاقى، كه هدف بعثت انبيا و از لطيفترين و دقيقترين علوم است، به تعليم و تعلم نيازى ندارد و خودرو و بدون معلم حاصل مى‌گردد؟ ! كرارا شنيده‌ام سيد جليلى ١۶ معلم اخلاق و
معنويات استاد فقه و اصول، مرحوم شيخ انصارى ١٧ ، بوده است.
انبياى خدا براى اين مبعوث شدند كه آدم تربيت كنند؛ انسان بسازند؛ بشر را از زشتيها، پليديها، فسادها و رذايل اخلاقى دور سازند، و با فضايل و آداب حسنه آشنا كنند: بعثت لاتمّم مكارم الاخلاق. ١٨ چنين علمى كه خداوند متعال نسبت به آن آن قدر اهتمام داشته كه انبيا را مبعوث فرموده است، اكنون در حوزه‌هاى ما رواجى ندارد، و كسى به طور شايسته به آن اهميت نمى‌دهد؛ و بر اثر كمبود علوم معنوى و معارف در حوزه‌ها كار به آنجا رسيده كه مسائل مادى و دنيوى در روحانيت رخنه كرده و بسيارى را از معنويت و روحانيت دور داشته است كه اصلا نمى‌دانند روحانيت يعنى چه، يك نفر روحانى چه وظيفه‌اى دارد، چه برنامه‌اى بايد داشته باشد.
بعضيها فقط در صددند چند كلمه ياد بگيرند و بروند در محل خود، يا جاى
ديگر، دستگاه، جاه و مقامى به چنگ آورند و با ديگران دست و پنجه نرم كنند! مانند آنكه مى‌گفته: بگذار «شرح لمعه» را بخوانم، مى‌دانم با كدخدا چه كنم! طورى نباشد كه از اوّل نظر و هدف شما از تحصيل گرفتن فلان مسند و به دست آوردن فلان مقام باشد، و بخواهيد رئيس فلان شهر يا آقاى فلان ده گرديد. ممكن است به اين خواسته‌هاى نفسانى و آرزوهاى شيطانى برسيد، ولى براى خود و جامعۀ اسلامى جز زيان و بدبختى چيزى كسب نكرده‌ايد. معاويه هم مدت مديدى رئيس بود؛ ولى براى خود جز لعن و نفرت و عذاب آخرت بهره و نتيجه‌اى نگرفت.
لازم است خود را تهذيب كنيد كه وقتى رئيس جامعه يا طايفه‌اى شديد، آنان را نيز تهذيب نماييد. براى اصلاح و ساختن جامعه قدم برداريد؛ هدف شما خدمت به اسلام و مسلمين باشد. اگر براى خدا قدم برداريد، خداوند متعال مقلب القلوب است، دلها را به شما متوجه مى‌سازد: اِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاٰتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمٰنُ وُدّا . ١٩ شما در راه خدا زحمت بكشيد، فداكارى كنيد، خداوند شما را بى اجر نمى‌گذارد؛ اگر در اين دنيا نشد، در آخرت پاداش خواهد داد. اگر جزا و پاداش شما را در اين عالم نداد چه بهتر. دنيا چيزى نيست. اين هياهوها و شخصيتها چند روز ديگر به پايان مى‌رسد، مانند خوابى از جلو چشم انسان مى‌گذرد، لكن اجر اخروى لا يتناهى و تمام نشدنى خواهد بود.
[هشدار به حوزه‌ها]
ممكن است دستهاى ناپاكى با سمپاشيها و تبليغات سوء برنامه‌هاى
٢۶ اخلاقى و اصلاحى را بى‌اهميت وانمود كرده، منبر رفتن براى پند و موعظه را با مقام علمى مغاير جلوه دهند، و با نسبت دادن «منبرى» به شخصيتهاى بزرگ علمى، كه در مقام اصلاح و تنظيم حوزه‌ها هستند، آنان را از كار باز دارند. امروز در بعضى حوزه‌ها شايد منبر رفتن و موعظه كردن را ننگ بدانند! غافل از اينكه حضرت امير، عليه السلام، منبرى بودند، و در منابر مردم را نصيحت فرموده، آگاه، هوشيار و راهنمايى مى‌كردند. ساير ائمه، عليهم السلام، نيز چنين بودند.
شايد عناصر مرموزى اين تزريقات سوء را نمودند تا معنويات و اخلاقيات از حوزه‌ها رخت بربندد، و در نتيجه حوزه‌هاى ما فاسد و ساقط گردد؛ دسته‌بنديها، خود خواهيها، نفاقها و اختلافات، در داخل حوزه‌ها، خداى نخواسته، رخنه كند؛ افراد حوزه‌ها به جان هم افتند و در مقابل يكديگر صف بسته همديگر را توهين و تكذيب نمايند، و در جامعۀ اسلامى بى‌آبرو شوند، تا اجانب و دشمنان اسلام بتوانند بر حوزه‌ها دست يابند و آن را از هم بپاشند. بدخواهان مى‌دانند كه حوزه‌ها از پشتيبانى ملتها برخوردار است، و تا روزى كه ملتها پشتيبان آن باشند كوبيدن و از هم پاشاندن آن ممكن نيست.
ولى آن روز كه افراد حوزه‌ها، محصلين حوزه‌ها، فاقد مبانى اخلاقى و آداب اسلامى شده به جان هم افتادند، اختلاف و چند دستگى درست كردند، مهذب و منزه نبودند، به كارهاى زشت و ناپسند دست زدند، قهرا ملت اسلام به حوزه‌ها و روحانيت بدبين شده از حمايت و پشتيبانى آنان دست مى‌كشد، و در نتيجه راه براى اعمال قدرت و نفوذ دشمن باز مى‌گردد. اگر مى‌بينيد دولتها از روحانى و مرجعى مى‌ترسند و حساب مى‌برند، براى اين است كه از پشتيبانى ملتها برخوردار است؛ و در حقيقت از ملتها مى‌ترسند؛ و احتمال مى‌دهند اگر اهانت، جسارت و
تعرض به يك روحانى كردند، ملتها بر آنان شوريده عليه آنان به پا خيزند.
ليكن اگر روحانيون با هم اختلاف كردند و يكديگر را بدنام نموده و به آداب و اخلاق اسلامى مؤدب نبودند، در جامعه ساقط شده ملت هم از دستشان مى‌رود. ٢٠ ملت انتظار دارند كه شما روحانى و مؤدب به آداب اسلامى باشيد؛ حزب اللّه باشيد؛ از زرق و برق زندگى و جلوه‌هاى ساختگى آن بپرهيزيد؛ در راه پيشبرد آرمان‌هاى اسلامى و خدمت به ملت اسلام از هيچ گونه فداكارى دريغ نورزيد؛ در راه خداى تعالى و براى رضايت خاطر او قدم برداريد، و جز به خالق يكتا به احدى توجه نداشته باشيد؛ امّا اگر بر خلاف انتظار ديدند به جاى توجه به ما وراء الطبيعه تمام همّ شما دنياست و همانند ديگران براى جلب منافع دنيوى و شخصى كوشش مى‌كنيد، با يكديگر بر سر دنيا و منافع پست آن دعوا داريد، اسلام و قرآن را، العياذ باللّه، بازيچۀ خود قرار داده‌ايد، و براى رسيدن به مقاصد شوم و اغراض كثيف و ننگين دنيايى خود دين را به صورت دكانى در آورده‌ايد، منحرف مى‌گردند؛ بدبين مى‌شوند. و شما مسئول خواهيد بود. اگر بعضى معممين سربار حوزه‌ها روى غرض ورزيهاى شخصى و جلب منافع دنيوى به جان هم افتند، همديگر را هتك كنند، تفسيق نمايند، هياهو درست كنند، در تصدى بعضى امور با يكديگر رقابت نمايند، سر
٢٨ و صدا راه بيندازند، به اسلام و قرآن خيانت كرده‌اند؛ به امانات الهى خيانت ورزيده‌اند. خداى تبارك و تعالى دين مقدس اسلام را به عنوان امانت به دست ما سپرده است؛ اين قرآن كريم امانت بزرگ خداست؛ علما و روحانيون امانتدار الهى هستند، و وظيفه دارند اين امانت بزرگ را حفظ نموده به آن خيانت نكنند؛ اين يكدندگيها و اختلافات شخصى و دنيوى خيانت به اسلام و پيامبر بزرگ اسلام است.
من نمى‌دانم اين اختلافات، چند دستگيها و جبهه‌بنديها، براى چه مى‌باشد؟ اگر براى دنياست، شما كه دنيا نداريد! تازه اگر از لذايذ و منافع دنيوى هم برخوردار بوديد جاى اختلافات نبود؛ مگر اينكه روحانى نباشيد، و از روحانيت فقط عبا و عمامه‌اى به ارث برده باشيد. روحانيى كه با ما وراء الطبيعه ارتباط دارد، روحانيى كه از تعاليم زنده و صفات سازندۀ اسلام برخوردار است، روحانيى كه خود را پيرو و شيعۀ على بن ابى طالب عليه السلام مى‌داند، ممكن نيست به مشتهيات دنيا توجهى داشته باشد، چه رسد كه به خاطر آن اختلاف راه بيندازد! شما كه داعيۀ پيروى از حضرت أمير المؤمنين (ع) داريد، لااقل در زندگى آن مرد بزرگ كمى مطالعه كنيد، ببينيد واقعا هيچ گونه پيروى و مشايعتى از آن حضرت مى‌كنيد؟ آيا از زهد، تقوى، زندگى ساده و بى‌آلايش آن حضرت چيزى مى‌دانيد و به كار مى‌بنديد؟ آيا از مبارزات آن بزرگوار با ظلم و بيدادگرى و امتيازات طبقاتى، و دفاع و پشتيبانى بى‌دريغى كه از مظلومين و ستمديدگان مى‌كرد و دستگيريهايى كه از طبقات محروم و رنجديدۀ اجتماع مى‌نمود چيزى مى‌فهميد؟ و عمل مى‌كنيد؟ آيا معناى «شيعه» تنها داشتن زىّ ظاهرى اسلام است ٢١ ؟ بنابراين، فرق شما با ديگر مسلمانان، ٢٩ كه در داشتن اين امور خيلى از شيعه جلوتر و مفيدترند، چه مى‌باشد؟ چه امتيازى بر آنان داريد؟ آنهايى كه امروز قسمتى از جهان را به آتش و خون كشيده كشت و كشتار به راه انداخته‌اند، براى اين است كه مى‌خواهند در چپاول ملتها و بلعيدن سرمايه‌ها و دسترنج آنان بر يكديگر سبقت گيرند، و كشورهاى ضعيف و عقب افتاده را تحت سلطه و اسارت خود درآورند؛ لذا به اسم آزادى، عمران و آبادى، دفاع از استقلال و تماميت ارضى كشورها، و به عناوين فريبندۀ ديگر، هر روز در گوشه‌اى از جهان آتش جنگ را شعله‌ور ساخته، ميليونها تُن بمب آتشزا بر سر ملتهاى بى‌پناه فرو مى‌ريزند. اين دعوا به حسب منطق اهل دنيا، با آن مغزهاى آلوده، صحيح و به جا مى‌نمايد؛ ليكن اختلاف شما طبق منطق آنان نيز جا ندارد. اگر بپرسند چرا دعوا داريد، مى‌گويند فلان مملكت را مى‌خواهيم بگيريم، سرمايه و منافع فلان كشور بايد از آن ما باشد. ولى اگر از شما سؤال شود براى چه اختلاف داريد، بر سر چه دعوا مى‌كنيد، چه جواب خواهيد گفت؟ شما از دنيا چه بهره‌اى داريد كه بر سر آن دعوا داشته باشيد؟ درآمد ماهيانۀ شما، كه آقايان به اسم «شهريه» به شما مى‌دهند، از پول سيگار ديگران در هر ماه كمتر مى‌باشد! من در روزنامه يا مجله‌اى-كه درست يادم نيست-ديدم بودجه‌اى كه «واتيكان» براى يك كشيش در واشنگتن مى‌فرستد، يك قلم بسيار درشتى است. حساب كردم ديدم از تمام بودجه‌هايى كه حوزه‌هاى شيعه دارند بيشتر مى‌باشد! آيا شما با اين زندگى و وضعى كه داريد
صحيح است با هم اختلاف و دوييت داشته باشيد و در مقابل هم جبهه بگيريد؟ ريشۀ تمام اختلافاتى كه فاقد هدف مشخص و مقدسى باشد به حب دنيا برمى‌گردد. و اگر در ميان شما هم چنين اختلافاتى وجود دارد، براى آن است كه حب دنيا را از دل بيرون نكرده‌ايد. و از آنجا كه منافع دنيا محدود مى‌باشد، هر يك براى به دست آوردن آن با ديگرى به رقابت برمى‌خيزد. شما خواهان فلان مقاميد، ديگرى نيز همان مقام را مى‌خواهد، قهرا منجر به حسادت و برخورد مى‌گردد. ليكن مردان خدا، كه حب دنيا را از دل بيرون كرده‌اند، هدفى جز خدا ندارند، هيچ گاه با هم برخورد نداشته چنين مصايب و مفاسدى به بار نمى‌آورند. اگر تمام پيامبران الهى امروز در يك شهر گرد آيند، هرگز با هم دوييت و اختلاف نخواهند داشت؛ زيرا هدف و مقصد يكى است؛ دلها همه متوجه به حق تعالى بوده از حب دنيا خالى است.
اگر اعمال و كردار شما، وضع زندگى و سلوك شما، اين طور باشد كه اكنون مشاهده مى‌شود، بترسيد از اينكه خداى نخواسته از دنيا برويد و شيعۀ على بن ابى طالب (ع) نباشيد؛ بترسيد از اينكه موفق به توبه نگرديد، و از شفاعت آن حضرت بى‌نصيب بمانيد. پيش از آنكه فرصت از دست برود چاره بينديشيد. از اين اختلافات مبتذل و رسوا دست برداريد. اين جبهه‌گيريها و دوييتها غلط است. مگر شما اهل دو ملت هستيد؟ مگر مذهب شما شعب مختلف دارد؟ چرا متنبه نمى‌شويد؟ چرا با يكديگر صفا و صداقت و برادرى نداريد؟ آخر چرا؟ اين اختلافات خطرناك است؛ مفاسد جبران ناپذيرى بر آن مترتب مى‌گردد: حوزه‌ها را ساقط مى‌گرداند؛ شما را در جامعه ضايع و بى‌آبرو مى‌سازد. اين دسته‌بنديها فقط به زيان شما تمام نمى‌شود، تنها براى شما آبرو ريزى بار نمى‌آورد، بلكه به ضرر آبرو و حيثيت يك جامعه، يك ملت، و به زيان اسلام تمام مى‌گردد. اختلافات شما اگر مفاسدى بر آن مترتب شود، گناهى نابخشودنى و در پيشگاه خداوند تبارك و تعالى از بسيارى معاصى اعظم است، براى اينكه جامعه را فاسد كرده راه را براى نفوذ و سلطۀ دشمن هموار مى‌سازد. شايد دستهاى مرموزى براى برهم زدن حوزه‌هاى علميه نفاق و اختلاف ايجاد كند و به وسايط مختلف تخم نفاق و شقاق بپاشد، افكار را مسموم و اذهان را مشوب كرده، «تكليف شرعى» درست كند و با اين تكليفهاى شرعى در حوزه‌ها فساد برپا نمايد، تا بدين وسيله افرادى كه براى آتيۀ اسلام مفيدند ساقط گردند و نتوانند در آينده به اسلام و جامعۀ اسلامى خدمت كنند. لازم است آگاه و هوشيار باشيد. خود را بازى ندهيد كه تكليف شرعى من چنين اقتضا مى‌كند، وظيفۀ شرعى من چنين و چنان است. گاهى شيطان براى انسان تكاليف و وظايفى تعيين مى‌نمايد؛ گاهى هواها و خواسته‌هاى نفسانى به اسم وظيفۀ شرعى انسان را به كارهايى وا مى‌دارد. اين وظيفۀ شرعى نيست كه كسى نسبت به مسلمانى اهانت كند؛ از برادر دينى بدگويى نمايد. اين حب دنيا و حب نفس است؛ اين تلقينات شيطان است كه انسان را به اين روز سياه مى‌نشاند؛ اين تخاصم تخاصم اهل نار است: انّ ذلك لحقّ تخاصم اهل النّار. ٢٢ در جهنم نزاع و خصومت وجود دارد؛ اهل جهنم نزاع و دعوا مى‌كنند، به هم پنجه مى‌زنند. اگر شما بر سر دنيا دعوا داريد، بدانيد كه براى خود جهنم تهيه مى‌كنيد و رو به جهنم مى‌رويد. امور اخروى دعوا ندارد. اهل آخرت با هم در صلح و صفا هستند؛ قلبهايشان مملو از
٣٢ محبت خدا و بندگان خداست. محبت به خدا موجب محبت به كسانى است كه به خدا ايمان دارند؛ محبت بندگان خدا همان ظل محبت خداوند است؛ سايۀ محبت اللّه مى‌باشد.
شما با دست خويش آتش روشن نكنيد؛ آتش جهنم را شعله‌ور نسازيد؛ جهنم با اعمال و كردار زشت انسان روشن مى‌گردد؛ اين اعمال بشر چموش است كه آتش افروزى مى‌كند. فرمود: جُزنا و هي خامِدَةٌ ٢٣ (از جهنم گذشتيم در حالى كه خاموش بود) اگر بشر با اعمال و كردار خويش آتش نيفروزد، جهنم خاموش است. باطن اين طبيعت جهنم است؛ اقبال به طبيعت اقبال به جهنم است. وقتى انسان از اين جهان به جهان ديگر رخت بربندد و پرده‌ها پس برود، مى‌فهمد كه ذٰلِكَ بِماٰ قَدَّمَتْ اَيْديكُمْ . ٢۴ وَ وَجَدُوا ماٰ عَمِلُوا حاٰضِراً ٢۵ تمام اعمالى كه در اين دنيا از انسان سر مى‌زند در آن جهان ديده مى‌شود؛ در برابر وى مجسم مى‌گردد: فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقاٰلَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقاٰلَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَهُ . ٢۶ تمام اعمال و كردار و گفتار انسان در جهان ديگر منعكس مى‌گردد. گويى از زندگى ما فيلمبردارى مى‌شود و در
٣٣ آن جهان نشان داده خواهد شد و قابل انكار نخواهد بود. همۀ اعمال و حركات ما را، علاوه بر شهادت اعضا و جوارح، به ما نشان خواهند داد:
قاٰلُوا اَنْطَقَنَا اللّٰه الَّذى اَنْطَقَ كُلَّ شَيءٍ . ٢٧ در مقابل خداوند كه همه چيز را ناطق و گويا قرار داده نمى‌توانيد اعمال زشت خود را انكار كنيد و پنهان نماييد.
كمى فكر كنيد؛ دور انديش باشيد؛ عواقب امور را بسنجيد؛ عقبه‌هاى خطرناكى كه داريد به ياد آوريد؛ از فشار قبر، عالم برزخ، مشكلات و شدايدى كه به دنبال آن است غفلت نكنيد. اقلا جهنم را باور داشته باشيد. اگر انسان واقعا اين عقبات خطرناك را باور داشته باشد، روش خود را در زندگى عوض مى‌كند. شما اگر ايمان و يقين به اين امور داشته باشيد، اين گونه رها و آزاد نخواهيد زيست؛ قلم، قدم، و زبان خود را حفظ نموده براى اصلاح و تهذيب نفس خود كوشش خواهيد كرد
کتاب جهاد اکبر یا مبارزه بانفس
از امام خمینی ره