***نسيم معرفت***

*** هنوز روزگار دین سَپَری نشده ...+علامه شیخ جعفر سُبحانی تبریزی

هنوز روزگار دين سَپَري نشده و بشر مِنهاي دين و توجه به خدا، به رِفاه در زندگي نخواهد رسيد

در تحول اخير علمي غرب کاشفان و مخترعان به مردم جهان وعده مي دادند که اگر مجموع روابط حاکم بر جهان ماده را کشف کنند و روابط پديده ها را به دست آورند و سرانجام ديو جهل را، که بي رحمانه بر بشر مي تازد، مهار کنند، بشر در مدينه فاضله اي که افلاطون وعده داده و بهشت برين که پيامبران از آن سخن گفته اند، گام خواهد نهاد. ولي حوادث مرگ بار اوايل و اواسط قرن بيستم، که در مجموع دو جنگ جهاني متجاوز از صد ميليون نفوس انساني کشته و مجروح و ناپديد شدند، آب پاکي روي دست گزافه گويان و لاف زنان غربي و مدعيان دروغگو ريخت و معلوم گرديد که هنوز روزگار دين سَپَري نشده و بشر مِنهاي دين و توجه به خدا، به رِفاه در زندگي نخواهد رسيد و بر فرض رسيدن با مشکلات تازه اي، که با پيشرفت هاي مادي و تمدن صنعتي حل نمي شود، روبه رو خواهد شد، زيرا در سايه حکومتهاي متکي به علم و دانش و در عين حال منهاي مذهب چه عواملي از بروز جنگ هاي خانمان سوز جلوگيري به عمل خواهد آورد؟ کدام سيستم حقوقي خواهد توانست جواب گوي مشکلات روابط انسان ها با هم ديگر بشود؟ امروز مکتب سازي و عرضه افکار خام با يدک کشيدن کلمه ايسم مرسوم شده است. متأسفانه تمام اين مکتبها و ايسم ها در صحنه سياست و اجتماع و اخلاق، و آشنا ساختن انسان به راه و رسم زندگي، عاجز و ناتوان گشته و برق آسا يکي پس از ديگري به دست نابودي سپرده و به زباله داني تاريخ ريخته مي شوند. مارکسيسم که ماده و اقتصاد را مبدأ و مُنتهاي حرکت و تحولات اجتماعي مي داند، هرگز نمي تواند عطش انسان را نسبت به مسائل معنوي فرو نشاند و در پاسخ ساده ترين پرسش بشر، عاجز و ناتوان مي ماند. انسان پيوسته مي خواهد بداند از کجا آمده و براي چه آمده و به کجا خواهد رفت، ولي مکتب مارکسيسم در پاسخ به اين سؤال، مُهر خاموشي به لب زده و توان پاسخگويي به آن را ندارد،و بدون ترديد مادامي که انسان براي سؤال از «علت و هدف» و سرانجام زندگي جواب قانع کننده اي دريافت نکند، هرگز ديگر مسائل زندگي براي او به صورت جدي و قطعي حل نخواهد شد. اين جاست که متفکران آزاد جهان معتقدند بشر بايد به آغوش مذهب باز گردد و عقايد مذهبي به صورت يک عامل اساسي در حيات انسان ها مورد محاسبه قرار گيرد. و هر مکتبي که مي خواهد انسان را تنها به طبيعت مشغول سازد، سرانجام با بروز بن بست هاي غير قابل نفوذ ، طرد و منکوب خواهد شد. جان سخن همان است که دانشمند معروف جان ديورت مي گويد: «هر طوري که امور مذهبي را تشريح کنيد و به هر شکلي که مفهوم شما واقع گردد، مذهب گذشته اي داشته و اکنون نيز دارد و بي شک آينده اي هم خواهد داشت» . (مذهب در آزمايش ها و رويدادهاي زندگي، ص 9.) .

معناي الهي بودن اين نيست که تنها به ماوراي طبيعت بنگريم و از ماده و طبيعت سرباز زنيم، بلکه تفاوتي که ميان الهي و مادي وجود دارد اين است که يک فرد خداشناس با بهره گيري از ماده دريافت هاي خود را وسيله اي براي شناخت فراسوي ماده قرار مي دهد، در حالي که يک فرد مادي همان را هدف قرار داده و خود را در زندان ماده و طبيعت محبوس مي سازد. جامعه شناسان غرب مي گويند: اعتقاد به خدا در متن زندگي گذشتگان وجود داشته است و در هيچ مقطعي از زمان، مذهب را از برنامه زندگي خود حذف نکرده است ... ... زندگي بشر در اين کره خاکي گنجينه گران بهايي است که در اختيار انسان معاصر و آينده قرار دارد، و هر فردي از ديده خاص، به تناسب معلومات و تخصص علمي خود، از اين گنجينه، بهره مي برد. از اين جهت مي بينيم پيامبران بزرگ و مُصلِحان جهان، حکما و فلاسفه،مُربِّيان و استادان اخلاق، جامعه شناسان و روانکاوان و... انسان را به بررسي تاريخ گذشتگان متوجه مي سازند و هر کدام براي پيشبرد اهداف خود، بهره ها مي برند. براي يک فرد الهي که مي خواهد ريشه هاي عميق مذهب را در اعماق تاريخ بشر جستجو کند و از پايه اصالت آن، آگاهي هاي مفيد و سودمندي به دست آورد، ورق زدن اوراق تاريخ و بررسي زندگي اقوام پيشين با تمدن هايي که بر او گذشته وسيله مطمئني براي شناسايي ريشه هاي عميق مذهب در قلوب انسان هاي فردي و زندگي انسان هاي اجتماعي است. بشر در طول زندگي چند هزار ساله و در خلال اين تمدن هاي گوناگون، ده ها راه و روش براي خود برگزيده، سپس با همه آن ها وداع کرده و از زندگي خود حذف کرده است. بشر، پيوسته نوخواه و نو جو بوده و خاصيت تغيير و تحول پذيري داشته است و بر اثر عوامل طبيعي و شرايط محيطي و نژادي، صدها رِفُورم و دگرگوني در زندگي خود ايجاد نموده و اموري را که روزگاري آن را به سر حَدِّ جان دوست مي داشت، از قاموس زندگي حذف کرده است. امّا در اين ميان تنها يک مسئله باقي بوده که در حفظ و صيانت آن بلکه پرورش و گسترش آن، پيوسته کوشا بوده است و آن مسئله دين و توجه به فراسوي ماده است که هيچگاه ازاين توجه خسته نگرديده و از آن روگردان نشده است. اين قِدمت و اصالت، حاکي از آن است که توجه به دين و مذهب يکي از عناصر تشکيل دهنده ذات او بوده و از غرايز بنيادي و خواسته هاي روحي و رواني او است که پيوسته با او همراه بوده و روح«رِفُورم» و نوجويي به آن راه نيافته است......  «دين از قَديمُ الأيّام با تاريخ همراه بوده است»  (تاريخ تمدن ويل دورانت، ج1، ص 88.) . جامعه شناس معروف «سامُوئل کنيک» در برخي از سخنان خود به ريشه هاي مذهب در اَسلاف انسان تصريح مي کند و مي گويد: «اَسلاف انسان امروزي، که آثار آنها در حَفريات [ و اکتشافات ] به دست آمده، داراي مذهب بوده اند؛ به دليل اينکه آنها مُرده هاي خود را به وضع مخصوصي دفن مي کردند و ابزار کارشان را در کنارشان مي نهادند و به اين طريق عقيده خود را به وجود دنياي ديگر به ثبوت مي رساندند» . اين گروه در دوراني مي زيستند که خط، اختراع نشده بود، مَعَ الوَصف توجه به مذهب، که ملازم با اعتقاد به نيروي فراسوي ماده است، جزو زندگي آنان بود .