اهمیت پیادهروی اربعین در کلام و سخنان آیتالله مکارمشیرازی +
9 آذر 1394 .
اربعین امام حسین (عَ) همانند گنج بوده که هرساله مقداری از آن کشف میشود و باید قدر این گنج را دانست، باید به تمام دنیا اطلاع رسانی گردد که تجمع عظیم اربعین برای عاشقان اهل بیت (عَلَیهِمُ السَّلامُ) است، این تجمع عظیم بسیار مهم بوده و کیان شیعه را تقویت و تثبیت می کند.
به گزارش گروه دریافت خبر خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارمشیرازی در قالب یادداشتی مهمترین مُولّفهها و شاخصههای راهبردی راهپیمایی عظیم روز اربعین حسینی از منظر این مرجع تقلید را منتشر کرده است.
در این یادداشت آمده است:
«در وهلۀ نخست باید اذعان نمود از گذشته دور تا زمان حاضر هر زمان که شیعیان فرصتی پیدا میکردند، روز اربعین حسینی را به کربلا میرفتند و با شور و هیجان و اخلاص، آن حضرت را زیارت می نمودند. در طول این سالها نیز میلیونها عاشق دلسوخته اربعین را به کربلا میروند و شهیدان کربلا را زیارت میکنند.1
به یقین مراسم با عظمت حسینی از افضل شعائر اسلامی است که از ائمّه اهلبیت (عَلَیهِمُ السَّلامُ) به ما رسیده است و شاید هنوز زود است که ما عظمت قیام امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) را درک کنیم و به عمق آن برسیم.2 از این رو شاخصۀ وجودی اربعین را میتوان در نقش بسیار مهمّی که شهادت امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) در بقاء اسلام ایفا نمود و همچنین مصائب عظیم آن حضرت جستجو نمود،3 به نحوی که زیارت اربعین تنها در مورد امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) وارد شده، و برای سایر معصومین (عَلَیهِمُ السَّلامُ) زیارت اربعین وجود ندارد.4
بی شک جاذبه مراسم اربعین به قدری است که هر سال بزرگترین اجتماع زائران حسینی در اربعین در تاریخ کربلا ثبت میگردد، آن هم با پای پیاده و نیز در میان همه خطرات احتمالی که زائران حسینی را تهدید میکند،5 لیکن سوگواران حضرت سیدالشهدا از نجف و دیگر نقاط با پای پیاده به سمت کربلای مُعَلَّی در حرکت هستند و غوغای عجیبی را به پا کردهاند که باید این ظرفیت عظیم فرهنگی و دینی را حفظ نمود.6
تبیین فلسفۀ وجودی زیارت اربعین
گفتنی است از جمله سنّت های مهم روز بیستم صفر یعنی روز اربعین حسینی زیارت اربعین امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) است.7 به نحوی که امام حسن عسکری علیه السلام، زیارت اربعین (امام حسین علیه السلام) را به عنوان یکی از نشانهها و علائم فرد مؤمن برشمرده است و برای این روز زیارت مخصوصی از امام صادق (عَلَیهِ السَّلامُ) نیز نقل شده است.8
مرحوم علّامه مجلسی در زادُ المَعاد مینویسد: «چون جابر که از بزرگان صحابه بود، اساس این کار را گذاشت، میتواند دلیل فضیلتِ زیارت آن حضرت در این روز شده باشد» لیکن با این حال، احتمال میدهد وجوه دیگری داشته باشد که بر ما مخفی است.9
به نظر می رسد نمیتوان اهتمام ویژه ائمۀ اطهار (عَلَیهِمُ السَّلامُ) نسبت به زیارت اربعین را به صِرف زیارت آن حضرت از سوی جابر بن عبداللَّه انصاری در اربعین مورد نظر قرار داد، به ویژه آنکه زیارت اربعین اختصاص به امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) دارد و درباره هیچ یک از دیگر معصومان چنین زیارتی وارد نشده است.10 بلکه همانطور که دانشمند بزرگ و محقّق شهیر ابوریحان بیرونی گفته است: «وَفِی الْعِشْرینَ رُدَّ رَأْسُ الْحُسَیْنِ (عَلَیهِ السَّلامُ) إلی جُثَّتِهِ حَتَّی دُفِنَ مَعَ جُثَّتِهِ، وَ فیهِ زِیارَةُ الْأَرْبَعینَ؛ در بیستم صفر سر مطهّر امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) به پیکرش بازگردانده شد و همراه آن به خاک سپرده شد و در همین روز زیارت اربعین وارد شده است».11
هم چنین علّامه مجلسی(ره) در زادُالمَعاد می نویسد: «مشهور آن است که سبب تأکید زیارت آن حضرت در این روز، آن است که امام زین العابدین (عَلَیهِ السَّلامُ) با سایر اهل بیت در این روز بعد از مراجعت از شام به کربلای مُعَلَّی وارد شدند و سرهای مطهّر شهداء را به بدنهای ایشان ملحق کردند».12
بنابراین زیارت اربعین پس از الحاق سر آن حضرت به بدنش در روز بیستم صفر، سنّت گردید، در نتیجه و با توجه به این نکته که اربعین فِی حَدِّ نَفسِه امتیازی ندارد، آن گونه که شبهای جمعه و نیمه شعبان و لیالی قدر و عیدَیْن و عرفه، بر سایر ایام و لیالی امتیاز دارند، باید در اربعین امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) حادثه ویژهای اتفاق افتاده باشد که آن را از سایر روزهای قبل و بعدش ممتاز ساخته باشد و این جز با الحاق سرهای شهدا به بدنهایشان و زیارت قبور شهدا توسط امام سجاد علیه السلام و کاروان همراه، نمیتواند باشد. لذا فلسفۀ وجودی اهمیّت زیارت اربعین به سبب الحاق سرهای شهدا در این روز توسط امام سجاد (عَلَیهِ السَّلامُ) و زیارت آن قبور پاک، توسط امام علیه السلام و کاروان حرم حسینی در اربعین است.13
اهمیت پیادهروی اربعین
شاید برخی این پرسش را مطرح میکنند که با وجود تعدد وسائل نقلیه برای جابجایی آسان، چرا زائرین مایل هستند برای زیارت امام حسین(علیه السلام) به ویژه در موسم اربعین، رنج پیاده روی برای زیارت حضرت سیدالشهدا (عَلَیهِ السَّلامُ) را به جان بخرند و این مسیر طولانی را با پای پیاده طی کنند؟14 در پاسخ باید گفت؛ پیاده روی روز اربعین از سوی زائران حسینی در نوع خود به عنوان اِبراز عظمتِ امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) مطرح است؛ زیرا عیناً در روایات و سیرۀ ائمۀ اطهار بر سنت پیاده روی به ویژه برای زیارت امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) و امام رضا (عَلَیهِ السَّلامُ) تأکید و تصریح شده است.15 امامان معصومین (عَلَیهِمُ السَّلامُ) پیاده از مدینه به سمت مکه حرکت میکردند به نحوی که امام سجاد 25 مرتبه با پای پیاده به زیارت خانه خدا رفتند.16
نکته مهم در سیرۀ ائمۀ اطهار(علیهم السلام) این است که برخی اوقات مَرکب هم به همراه خود میبردند که در وهلۀ نخست اگر در اثنای مسیر، ضعف و ناتوانی بر آنها مستولی گردید بتوانند از آن استفاده نمایند، لیکن نکتۀ کلیدی در به همراه داشتن مَرکب و در عین حال پیاده روی برای زیارت این است که میخواهند بگویند فلسفۀ پیاده روی معلول بی مَرکبی نیست، بلکه پیاده روی علیرغم مهیّا بودن مَرکب، برای پاسداشت عظمت و احترام امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) صورت میگیرد،17 لذا پیاده روی اربعین به نوبۀ خود به عنوان اظهارِ عظمت و تجلیل از مقام شامخ اباعبدالله الحسین است.18
هم چنین در تبیین دیگر ابعاد اهمیت پیاده روی برای زیارت اربعین حسینی باید گفت آن تأثیری که در این پیاده روی هست، در زیارت معمولی نیست. انسان یک حال و هوایی دیگری پیدا میکند. تا آدم نرود، توجّه پیدا نمیکند؛ انسان یک حال و هوای دیگری پیدا میکند. یک شور و نشاط و یک عشق دیگری پیدا میکند.19
آثار و برکاتی که از زیارت معمولی حاصل میشود، ارزشمند است. خب میرود زیارت میکند، بهجای دو روز، سه روز چهار روز زیارت میکند، تکرار زیارت؛ اما این(پیاده روی) یک خاطرهای میشود برای تمام عمر. اصلاً در موقع راه رفتن وقتی به آن سمت میرود، به نوعی در پی خودسازی است. غیر از بحثهایی که در طول راه میشود، شبهایی که مستقر میشوند و صحبتهایی که میشود، اصلاً خودِ این یک تأثیر در خودسازی دارد.20
وقتی ما مشرّف در نجف بودیم و درس میخواندیم طلاب، علما، و مراجع در ایّام مخصوصی؛ اربعین یا غیر اربعین، پیاده به کربلا میرفتند. لذا با پای برهنه میرفتیم و خوارها هم در پایمان میرفت و خوارها را هم قبول میکردیم، «در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم/ سرزنشها گر کند خوار مُغیلان، غم مخور». 21
شکوه اربعین حسینی؛ عظمت جهانی آموزههای شیعی
باید اذعان نمود از آنجا که جریان کربلا و قیام عاشورای امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) موضوعی است که هر چه از آن میگذرد بیشتر مورد توجه قرار میگیرد و کهنه نمیشود و از یادها نمیرود، لذا مراسم اربعین به عنوان مراسمی خاص مورد توجه همگان قرار گرفته است به نحوی که بدون تبلیغ هر سال باشکوهتر برگزار میشود.22
لذا به جرأت میتوان مدّعی گردید اجتماع بسیار گسترده در این روز که برای حضور در زیارت اربعین تشکیل میشود بسیار گستردهتر از ایام حج است که نشان دهنده اوج عزت و اقتدار برای حرکت در مسیر خدا است.23
بلکه باید گفت اجتماع انسانی زئران اربعین حسینی در کربلا از عاشورا خیلی بیشتر است؛ عدۀ زیادی پیاده، به گونهای که حتی پیران و زنان و اطفالی که رنج پیاده روی را به جان میخرند که دلیل این مسأله را باید در عشق آنها به اهل بیت (عَلَیهِمُ السَّلامُ) جستجو نمود، آنها عاشق این مکتب هستند و تنها عشق است که آنها را به این سمت و سو رهنمون میسازد بنابراین آثار و برکات پیاده روی اربعین بی نظیر و بی حدّ و حَصر است.24
بنابراین اربعین حسینی موضوعی است که در همه دنیا بی نظیر است، اربعین را خداوند نصیب شیعیان کرده تا به این وسیله عظمت تشیع را به جهانیان نشان دهد.25 از این رو ما باید بخاطر جریان عاشورا شاکر خدا باشیم چرا که به وسیله این نهضت در برابر دشمنان ایستادگی می کنیم و موجب عظمت و بزرگی شیعیان سراسر جهان شدهایم.26
اینگونه پیشرفتها نشان میدهد که واقعیتهایی وجود دارد که این مسائل بدون تبلیغ پیش میرود، واقعیت این است که اربعین تبدیل به سرمایهای عظیم و بی نظیری در دنیا شده و این فرصتی است که در اختیار شیعیان قرار گرفته و نباید از آن به سادگی گذشت، بلکه باید از آن درست استفاده شود.27
عظمت پیاده روی اربعین در سایۀ رُعب و وحشت تکفیریها
بدیهی است بعد از آنکه تروریستهای تکفیری و حامیان آنها از کشورهای عربی و آمریکا و اسرائیل گرفتار شکست خفّت باری در سوریه شدند، تصمیم گرفتند آن را در عراق جبران کنند،28 اما چیزی نگذشت که دیدیم ملت عراق اعمّ از شیعه و اهل سنت و کُرد در مقابل خطر تروریستهای تکفیری به پا خاستند و به یاری ارتش شجاع عراق شتافتند.29
لذا تروریستهای تکفیری و حامیان آنها بدانند در صورت لزوم میلیونها نفر از کشورهای دیگر همانها که هنگام اربعین با پای پیاده از دورترین نقاط به سوی مرقد ائمه (عَلَیهِمُ السَّلامُ) به عراق میآیند به نیروهای مردمی عراق میپیوندند و ارتش شجاع آن را یاری میدهند.30 لذا جوانان عاشق اسلام و اهل بیت (عَلَیهِمُ السَّلامُ) باید آمادگی خود را حفظ کنند و در صورت لزوم و درخواست دولت عراق به آنها بپیوندند،31 زیرا شیعیان با بهره گیری از تجمّع عظیم روز اربعین مقابل دشمنان ایستادگی کرده و آنهاا را مات و مبهوت میکنند،32 و یقیناً چنین حرکت با عظمت و با شکوهی، رُعب و وحشت در دل دشمنان اسلام و مکتب اهل بیت(عَلَیهِمُ السَّلامُ) میاندازد و بدخواهان متوجه میشوند که نمیتوانند عشق به حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) را از دل ها بیرون کنند.33
راهپیمایی اربعین؛ ظرفیتی عظیم در تحقّق رویکردهای فرهنگی
بی شک باید از نعمت بزرگ راهپیمایی اربعین بهره برداریهای گوناگونی کرد، از این رو افزون بر کارهای ثواب باید فعالیتهای فرهنگی مطلوب و مُوثّر نیز صورت گیرد،34 لذا هرچه میتوان باید خدمات را بهتر، شایستهتر و بدون آسیب ارائه نمود.35
از آنجا که خدمت به زوّار، خدمت به امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) است، از این رو این حرکت باید نتایج فرهنگی نیز داشته باشد که بسیار اثرگذار است؛ متأسفانه برخی زیارت میروند اما نماز نمی خوانند.36 لذا [باید] فریضه الهی امر به معروف و نهی از منکر بین شرکت کنندگان در پیاده روی مراسم اربعین نشر داده شود، نصب پلاکاردهایی در زمینه نماز و حجاب در طول مسیر و مسائلی از این دست نتایج ارزشمند فرهنگی را از تجمع عظیم زائران اربعین حسینی را به همراه خواهد داشت.37
تقویت کیان شیعه در گرو تبیین رسانهای تجمع عظیم اربعین
بدیهی است اربعین امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) همانند گنج بوده که هرساله مقداری از آن کشف میشود و باید قدر این گنج را دانست، باید به تمام دنیا اطلاع رسانی گردد که تجمع عظیم اربعین برای عاشقان اهل بیت (عَلَیهِمُ السَّلامُ) است؛ این تجمع عظیم بسیار مهم بوده و کیان شیعه را تقویت و تثبیت می کند.38 زیرا هرساله با تجمع عظیم اربعین خون تازهای در رگهای شیعه جریان پیدا میکند، چنین تجمعی در طول تاریخ سابقه ندارد و از نظر زمان و مکان منحصر به فرد است.39
لذا انجام راهپیمایی اربعین حسینی در دنیا مورد توجه قرار خواهد گرفت و تبلیغ بسیار خوبی برای عالَم تشیّع و عالَم اسلام خواهد بود و همه جهانیان به خوبی مشاهده خواهند کرد که شیعیان این چنین مُقتدایی دارند. از این رو پیاده روی اربعین را باید به عنوان بکی از مُبلّغهای استراتژیک اسلام مورد اشاره قرار داد.40
لزوم مدیریت بهینۀ راهپیمایی عظیم اربعین حسینی
در تشریح این مسأله باید گفت هر سال ۲۰ میلیون زائر بدون هیچ مشکلی در مراسم اربعین شرکت میکنند اما رژیم سعودی نتوانست امنیت ۲ میلیون حاجی را تأمین کند، لذا دشمن در کمین است تا بتواند آسیبی بزند که به ویژه در این زمینه پس از واقعه مِنا تلاش میکند به مراسم اربعین خدشه وارد کند و این مراسم را تضعیف یا کم رنگ کنند یا با خرافات بیامیزند و از عظمت آن بکاهند و امنیت و مدیریت شیعیان را زیر سؤال ببرند.41
لذا باید از سرمایه اربعین به درستی استفاده کرد، همچنین نسبت به مسائل امنیتی باید تدابیری اندیشیده شود؛ زائران پس از زیارت باید مسیر را خالی کنند تا تراکم ، اسباب خطر نشود . هوشیاری در برابر فعالیتهای تخریبی دشمن بسیار مهم است.42
هم چنین اتّخاذ تدابیر لازم در مدیریت اربعین حسینی بر این امر مهم متمرکز است که افراد دست اندرکار باید با حوصله بوده و سعه صدر داشته باشند تا موجب ناراحتی مردم نشوند،43 مسؤولان باید به مردم نظم بدهند اگر این جمعیت عظیم از نظم خارج شود مشکل آفرین خواهد شد.44
یقیناً خدمت به تشکیلات امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) در روز راهپیمایی عظیم اربعین حسینی برای همه در هر مرحلهای از علم و تقوا و نفوذ اجتماعی افتخار است.45
سخن آخر
در خاتمه باید گفت اینجانب هنگامی که صحنه تکان دهنده حرکت زوّار را میبینم که با پای برهنه و همراه کودکان خُردسال و شیرخوار به سوی آن مقصد عاشقان در حرکتند، آرزو می کنم که ای کاش من هم در میان آنها بودم46 و ای کاش ما هم در این سن و سال میتوانستیم در این مسیر باشیم.47
لذا باید گفت افزایش جمعیت عزاداران حسینی از دو نفر در نخستین اربعین امام حسین (عَلَیهِ السَّلامُ) تا میلیونها نفر در شرایط فعلی نشان دهنده قدرت و عزّت در ارتباط با خدا است که سبب شده تا جوانان با وجود خطرات زیاد در این سفر حاضر شوند.48همچنین نشان دهنده این است که این حرکت همچنان با شکوهتر در سالهای آینده خواهد شد،49 از این رو باید مُستندات اربعین جمع آوری شود تا با انتشار به صورت کتاب به عنوان یک سند شیعی در تاریخ ماندگار شود. وقایع نگاری تجمع عظیم اربعین حسینی از موضوعات مهم است.50 لذا بهتر است تمامی ابعاد عظمت و شکوه مراسم اربعین به روشهای مختلف ثبت و ضبط شود تا این مساله مهم و حیاتی در تاریخ ثبت شده و برای آیندگان به یادگار بماند.51 که قطعاً امروزه این کار با وجود پیشرفت تکنولوژی از جمله دوربین های مختلف عکاسی و فیلمبرداری... میتواند به بهترین شکل ممکن انجام شود.52
همچنین باید مراقب باشیم مبادا کسانی با بدعتها و برنامههای نادرست خود این عظمت و شکوه را زیر سؤال ببرند،53 زیرا راهپیمایی و زیارت اربعین حسینی جریانی است بسیار مبارک، بسیار پُرفایده و بسیار پُرسود که ان شاء الله آثار و برکات این کار، ذخیرۀ مَعاد برای زائران اربعین حسینی را به همراه خواهد داشت.54
منابع:
1 عاشورا ریشهها، انگیزهها، رویدادها، پیامدها؛ ص633.
2 احکام عزاداری ؛ ص143.
3 احکام عزاداری؛ ص117.
4 اهداف قیام حسینی؛ ص73.
5 احکام عزاداری، ص: 144.
6 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، جلسه درس خارج فقه ،مسجد اعظم قم،1393/09/19.
7 عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها، پیامدها، ص: 633.
8 رجوع کنید به: مفاتیح نوین، زیارت اربعین،( ص 393).
9 زادُ المَعاد، ص 402.
10 عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها، پیامدها، ص: 634.
11 الآثار الباقیة، ص 331.
12 زادالمعاد، ص 402.
13 عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص634.
14 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار نمایندگان هیأت های دانشجویی عازم پیاده روی اربعین حسینی ،1391/06/10.
15 همان.
16 همان.
17 همان.
18 همان.
19 همان.
20 همان.
21 همان.
22 بیانات حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد اربعین،1394/08/24.
23 بیانات حضرت آیتالله العظمی مکارمشیرازی در دیدار با دانشجویان بسیجی دانشگاههای سراسر کشور،1393/09/13.
24 بیانات حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی در دیدار نمایندگان هیأت های دانشجویی عازم پیاده روی اربعین حسینی ،6/10/ 1391.
25 بیانات حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد اربعین،1394/08/24.
26 همان.
27 بیانات حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی در دیدار مسئولان ستاد بازسازی عَتَباتِ عالیات و بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیاء(ع)،1394/08/21.
28 بیانیه حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی و صدور حکم جهاد در عراق علیه گروههای تروریستی تکفیری،1393/04/02.
29 همان.
30 همان.
31 همان.
32 بیانات حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی در دیدار مسئولان ستاد بازسازی عتبات عالیات و بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیاء(ع)،1394/08/21.
33 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ،حرم کریمه اهل بیت (ع)، 1393/09/22.
34 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رییس و اعضای هیأت امنای موکب حضرت معصومه(س)، 1394/08/24.
35 بیانات حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی در دیدار مسئولان ستاد بازسازی عتبات عالیات و بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیاء(ع)،1394/08/21.
36 همان.
37 بیانات حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی در دیدار با اعضای ستاد اربعین، 1394/08/23.
38 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رییس و اعضای هیأت امنای مَوکِب حضرت معصومه (س)، 1394/08/24.
39 همان.
40 همان.
41 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد اربعین،1394/08/24.
42 همان.
43 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رییس و اعضای هیأت امنای مَوکِب حضرت معصومه (س)، 1394/08/24.
44 همان.
45 همان.
46 احکام عزاداری ؛ ص144.
47 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی hawzahnews.com.
48 بیانات حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی در دیدار با دانشجویان بسیجی دانشگاههای سراسر کشور،1393/09/14.
49 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی،اربعین حسینی ، شبستان امام خمینی(ره)، حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) ،1393/09/22.
50 بیانات حضرت آیتالله العظمی مکارم شیرازی در دیدار مسئولان ستاد بازسازی عتبات عالیات و بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیاء(ع)،1394/08/21.
51 همان.
52 همان.
53 همان.
54 بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار نمایندگان هیأت های دانشجویی عازم پیاده روی اربعین حسینی ،1394/06/10.
https://www.isna.ir/news/94090905809/%D8%A7%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B1%D9%88 .
************************************
*** قرآن کتابی پراز خیر وبرکت+ کتابخانه اینترنتی آیت الله سید اصغر سعادت میرقدیم لاهیجی+پایگاه اندیشوران حوزه +http://saadat.andishvaran.ir/fa/ShowNote.html?ItemId=2252 +کلیک کنید .
*** انسان گُل سَرِ سَبَدِ موجودات(تفسیر)+ تنظیم و اصلاحات و اضافات توسط استاد سید اصغر سعادت میرقدیم لاهیجی+ پایگاه اندیشوران حوزه + http://saadat.andishvaran.ir/fa/ShowNote.html?ItemId=6779 .+کلیک کنید .